0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

KARAÖZÜ – ŞAHRUH KÖPRÜSÜ 

Kayseri – Sarıoğlan ilçesi, Karaözü girişinde bulunmaktadır. Şahruh Köprüsü, yüzyıllardır Karaözü'nün girişinde Kızılırmak üzerinde, yöredeki tek geçit yeridir. Bugün artık Kızılırmak’ın karşı yakasına taşan Karaözü Kasabasının ortasındadır.

Köprü, muntazam kesme taşlarla yapılmıştır. Uzunluğu 144,5 (155.00 m ?)metre, eni 5,6 (5,50 m) metre, en büyük kemer açıklığı 12.00 m. olan köprü 8 gözlüdür. 

Bir görüşe göre; Dulkadiroğlu Alaüddevle Bozkurt Bey'in oğlu Dulkadirlilerin Kırşehir Bey’i Şahruh tarafından yaptırılmıştır. Başka bir görüş ise Alaüddevle Bozkurt Bey tarafından oğlu Şahruh adına yaptırıldığıdır. Hangi tarihte yapıldığına dair bir bilgi yoktur.

Köprü, Türkiye’deki tas köprülerin en sağlamı, en görkemlisi ve büyüklükte üçüncü sıradadır. Yanlardaki korkuluklar iyi bir durumda olup, köprü günümüzde de kullanılmaktadır.

Şahruh Köprüsü, Selçuklu stili karakterinde inşa edilmiştir. Köprü inşaatında taşlar kısa yüzü dışa, uzun yanı içe doğrudur. Oysa Osmanlı da tamamen tersinedir. Taşın uzun yüzü dışa, kısa tarafı içe getirilir. Selçuklularda taşlar arasına horasan harcından (kireç – taş tozu – yumurta beyazı ) derz yapılır. Osmanlılarda derz yoktur. Taşlar sıfırlanır.
 
Şahruh Köprüsü’ nde üç çeşit kemer kullanılmıştır.
1. Tam daire kemer  : küçük göz ( kör göz ) ve ikinci göz kemeri
2. Yarım ay şeklinde: üç, dört, beş ve sekizinci kemer.
3. Armudi kemer     : altı ve yedinci iki büyük kemer. Bunlar suyun akışına ve arazi durumuna göre yapılmışlar. Köprünün bütün yükü altıncı ve yedinci kemer üzerinedir. 

Suyun geliş yönünde üçgen biçimindeki sel yaranlar (halk dilinde tosun burnu)  öte yanda da tekrarlamıştır. 

ŞAHRUH KÖPRÜSÜ ÜZERİNDEKİ ÖZEL TAŞLAR VE İŞARETLER
 
NİYET TAŞI – KULUNÇ TAŞI – ÇUKUR TAŞ: Köprünün güneyindeki korkuluk taşlarının iç tarafında, doğudan itibaren 40’ıncı metrede, korkuluk taşları arasına sıkıştırılmış, istasyon istikametinde içi oyuk-çukur bir taş vardır. Buna ‘Kulunç Taşı – Niyet Taşı – Çukur taş’ denmektedir. Bu taşın Yel (Kas tutulması) ve sızıya iyi geldiğine, dilek tutulduğunda gerçekleştiğine inanılırmış. Korkuluk taşları arasında bulunan ‘Niyet Taşı’nın önüne gelinir, arkası taşa dönülür, diz çökülerek sırt kısmı taşa dayayarak dilek tutulur ve böylelikle dileklerinin gerçekleştiğine inanılırmış. Köprüden geçen kimseler oturarak kuluncunu bu taşa dayayıp sağa sola oynatırlar ve iyileşeceklerine inanırlarmış.

TOPUZ: Kuzey batı çay bahçesi tarafı, 2’inci göz üzeri, kemer taşının tam orta yerinde 

GONCA: Güney batıdaki 2’inci göz üzerindeki kemerin ortasında

ASLAN, ÜZÜM MOTİFİ: Doğudan birinci gözün yanında yani Körgöz’ün kuzey tarafında. Buradaki aslan başı amblemi Hüseyin YILMAZ'a göre Dulkadiroğulları'nın simgesidir.

OLUKLAR: Güney 2’inci göz üzerinde, kuzeydeki ise Körgöz’ün (Doğudan 1’inci göz) üzerindedir. 

1935 TARİHİ YAZILI TAŞ: Güney korkuluk taşlarının batı ucundaki ilk taşın üzerine  yazılıdır.

1959 TARİHİ: Doğudan 1’inci gözden (Körgöz’den) sonra gelen ikinci gözün güney yüzündeki taş üzerine yazılıdır. 

ŞAHRUH KÖPRÜSÜ ONARIMLARI
BİRİNCİ ONARIM (1538):
Şahruh Köprüsü, Şahruh Bey'in oğlu Mehmet Bey tarafından da 1538-1539 tarihlerinde onarılmıştır. Bu onarımla ilgili bir kitabe köprü üzerinde bulunmaktadır. Kitabe, orta gözden (en büyük göz) batıya bakan göz tamir edilirken ırmağın sağ kıyısında köprünün kuzey batı girişinde, toprağa gömülü bir şekilde, 1928 yılında bulunmuştur. 4 Ağustos 1928 de Sivas müzesine kaldırılan kitabe (O tarihlerde Karaözü Sivas’ a bağlıydı) günümüzde müzede 252 (Bazı kayıtlarda ise 237 olarak yazılmıştır) envanter numarasıyla kayıtlıdır.

İKİNCİ ONARIM (1750): 
Sivas Müzesinde 238 Envanter numarası ile kayıtlı bir kitabe daha vardır. 

Sivas Müzesi kayıtlarında “Şahruh Köprüsü tamirat kitabesi' olarak geçen bu kitabenin birçok yeri kırık olduğu için daha fazla okunamamaktadır. Sonuç olarak Şahzade Ahmet Bey 1163 (1750) yılında Şahruh Köprüsünün ikinci onarımını yaptırmıştır.

ÜÇÜNCÜ ONARIM (1910): 
Köprü, 1910 yılında korkulukları tamamlanarak yeni bir görünüm kazanmıştır. (Şahruh Köprüsü üzerinin kenarında bulunan KORKULUK TAŞLAR eksikmiş. Koyunlar üzerinden giderken ırmağa düşerlermiş. Bunun üzerine 1900’lü yıllarda Ahmet Ağca (Yavsu) ve arkadaşları köprü kenarındaki korkulukları yapmışlar. Burada kullanılan taşların KALE’de bulunan eski kalenin kalıntı taşları olduğu söylenir.)

DÖRDÜNCÜ ONARIM (1935):
Köprü üzerinde 1935 tarihi işlenmiş bir taş vardır. 1935 yılında korkulukları bir kez daha tamamlanarak yeni bir görünüm kazanmış.

BEŞİNCİ ONARIM (1959):
Daha sonra 1959 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından onarılmış. 

KÖPRÜ ÜZERİNDEN İÇME SUYU GÖTÜRÜLMESİ (1982):1982 yılında Sarıoğlan İlçesi'nin içme suyunu götürmek amacıyla köprünün ortasından kanal açılarak, büyük borular döşenmiştir. Suyun götürülmesine, köprünün yarılmasına halk  tepki göstermiş ama Karaözü belediyesi bu tahribatı önleyememiştir.  

Karaözü Belediyesi 1992 yılında Kızılırmak'ın karşı yakasındaki mahalleye içme suyunu geçirmek amacıyla köprüyü yeniden kazarak ikinci boru hattını döşemiştir.

ALTINCI ONARIM (1997): 
 
Köprünün onarımına 07.08.1997 tarihinde başlandı. Tamiri Karayolları 6. Bölge Müdürlüğünce Burhan ÇETİN. Er-Bu. İnş. Kol. Şti. Bitlis-Tatvan şirketine yaptırıldı. Şirketin ustalığını “Yontu taş ustası” Bayburt’ lu Ömer KIRMIZI yaptı.

Köprünün tamirine ayaklarından başlandı. Ayaklar boşalmış vaziyette idi. Yani kumlar çekilmiş ayaklar altındaki ağaç ardıç kazıklar açığa çıkmıştı. Köprünün ayakları kazılarak ardıçlara kadar indirildi. Buradan bir buçuk metre yukarıya doğru iki metre genişliğinde demirli beton dökülerek ayaklar ve sel yaranlar (tosunburnu-domuzburnu) ikiz taraflı orijinal hali bozulmadan altı tanesi sağlamlaştırıldı. Kasaba girişinde iki tanesinin ayakları tamir edilemedi.
 
09.07.1998 tarihinde Şahruh Köprüsü araç trafiğine kapatıldı ve Tekmen köprüsünden yol verildi.
 
Su üstü tamir çalışmalarına köprünün üstünden başlandı. Beton ve asfalt kaplamalar kompresörlerle sökülerek temizlendi. 1935 yılında tamir edilen korkuluklar eski özelliğine kavuşturuldu. Bu çalışmalar bittikten sonra “çürütme”yapıldı (bozuk taşlar alındı yerine yenisi konuldu). Köprünün tümü elden geçirildi. Kırık dökük iki oluk söküldü. Karaözü girişinde ikisi sağda, istasyon girişinde biri sağda biri solda olmak üzere dört (4) adet “çörten” yapıldı.
 
07,08,1997 tarihinde onarımına başlanan Şahruh Köprüsü, 20 Ekim 1998 de tamamlanarak trafiğe açıldı. 
 
Şahruh Köprüsü’nden bundan böyle ancak en fazla elli (50) ton ağırlığındaki araçlar geçebilecekti.

YEDİNCİ ONARIM (2012): Onarım işlemleri 1 Ağustos 2012 tarihi itibariyle başlamış ve aynı yılın kış ayı girmeden tamamlanmıştır. 

Bu onarımda köprünün üzeri açılmış, tosun burnu denilen yerleri tamir edilmiş, korkuluk kısımlarındaki eksik taşlar tamamlanmış ve en önemlisi Köprü üzerinden geçirilen Sarıoğlan suyu boruları köprünün üzerinden sökülmüş ve böylece yükü hafifletilmiştir. Bu dönemin Karaözü Belediye Başkanı Şener Tatar’dır. 

SEKİZİNCİ ONARIM (2013):
30 MAYIS 2013 tarihinde köprünün kalan restorasyon işlemleri yapılmaya başlandı. Köprünün üzerinde yürünen taşlarının bozuk, kırık olanları tek tek yerinden sökülerek yenileri ile değiştirildi. Tosunburnu denilen yerlerin eksik olanları tamamlandı. Irmağın akış istikametine göre sonraki gelen yani güneyde kalan tosunburnu taşlarından güzün yapılamayanlar tamamlandı.

21 ağustos 2013 tarihinde her iki yakaya dikilen ağaçlar yeşermeye, kendini göstermeye başladı. 

Kızılırmak’ın taşkın olduğu zamanlarda etrafına ne kadar zarar verdiğini yaşlılar iyi bilir. Geçen sene bu duruma son vermek, Kızılırmak kenarındaki ağaçlanarak park haline getirilen yerleri korumak adına her iki kenara taş döşenmeye başlanılmıştı.  Bu sene ise Karakol’un karşısına kadar taş döküldü. 

Geçen sene tamiratı yapılmış ama suların yükselmesi nedeniyle bazı tosun burunları tamir edilememişti. Şahruh Köprüsü’nün yarım kalan son sel yaranları da (tosun burunları) tamir edilmeye başlanıldı. 7 kasım 2013 tarihinde onarım tamamlandı.

ŞAHRUH KÖPRÜSÜ KİTABESİ KAYSERİ’YE GETİRİLDİ: (24 NİSAN 2015)
Bu tarihte Sarıoğlan kaymakamı olan HASAN DOĞAN’ın çabaları ile; 1957' den itibaren Sivas Müzesinde sergilenen Tarihi Şahruh Köprüsü’ne ait kitabe Kayseri Arkeoloji Müzesine taşındı.

Dulkadiroğulları döneminde yapılan ve 1480'li yıllardan günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi köprüye ait kitabe günümüze gelene kadar Sivas Müze Müdürlüğünde muhafaza edilmekteyken ilçemizde tarihi ve turistik açıdan büyük öneme sahip olan köprüye ait kitabenin eksikliğinin hissedilmesi üzerine Kaymakamlığımızca yapılan girişimler sonucu kitabe Kayseri Müze Müdürlüğüne devredilmiştir.

DÜŞEN KENAR TAŞLARININ YERİNE KONULMASI: (13 Haziran 2016) Kaza sonucu düşen kenar taşları yerlerine yerleştirildi ve yeşil boya ile köprü üzerine yazılan HAKAN CANTEK yazısı silindi. 

ŞAHRUH KÖPRÜSÜ’NÜN ARDIÇ AYAKLARI SUSUZ KALDI: (11 ekim 2015) Kum ocakları nedeniyle ırmak tabanı aşağı inmiş ve köprünün ardık ayakları açıkta kalmıştı. Ardıçlar susuz kaldıklarında korumasız kalıyorlardı. Bu ayakların tabanında kum ve su birikmesi gerekiyordu. 

11 Ekim 2015 tarihindeki Şahruh Köprüsü ve çevresi ile ilgili sorunlar kaymakamımız HASAN DOĞAN’a iletildi. Bir hafta içinde köprünün alt kısmına büyük taşlarla set yapıldı. Yapılan set kum ve toprağı tuttu ve köprünün ayakları yeniden su altında kaldı, ardıçlar harap olmaktan kurtarıldı. 

ŞAHRUH KÖPRÜSÜ’NÜN AYDINLATILMASI: (Aralık 2018): yaz aylarında başlayan köprü aydınlatma işlemi, sekiz büyük direk, 3 lambası olan 4 küçük direk olmak üzere aralık 2018 tarihinde tamamlandı. Köprü aydınlanmaya başlasa da konulan küçük üçlü Işıkların ayarlanması gerekiyor. Aydınlatma işlemi Sarıoğlan belediye başkanı Yusuf Akbulut döneminde gerçekleşti. 

TÜRKİYE’NİN EN GÖSTERİŞLİ 13 KÖPRÜSÜ olarak açıklandı (Ocak 2019): Kültür ve Turizm Bakanlığı, 'kültürportalı' üzerinden, Tarihin Tanıkları: Köprüler başlığıyla, Türkiye'nin en gösterişli 13 köprüsünü belirledi. Listede, ŞAHRUH köprüsü de yer almaktadır. 

Derleyen: Nurayşe Çolakgil Karaözü

Kaynaklar: Ahmet Özerdem, Hüseyin YILMAZ'dır.